Prowadzenie w ramach jednego gospodarstwa rolnego odrębnych działalności (w tym usług rolnych) przez małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej napotykało do tej pory na poważny problem z rozliczaniem przez nich podatku VAT. W marcu br. zapadł istotny dla polskich rolników wyrok Trybunału Sprawiedliwości, który rozwiewa wątpliwości dotyczące poprawności formy opodatkowania u współmałżonków. Zapraszamy do lektury.
Podatki we wspólnym gospodarstwie rolnym
Rozliczenie podatku małżonków to wbrew pozorom dość skomplikowany temat. Dotychczas, zgodnie z ustawodawstwem krajowym ukształtowanym przepisami Dyrektywy 2006/112/WE RADY z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, małżonkowie prowadzący wspólne gospodarstwo rolne, mogli rozliczać się z podatku:
- na zasadzie ryczałtu, lub
- na zasadach ogólnych, przy czym tylko jeden z nich posiadał status podatnika VAT (art. 15 ust. 4 i 5 ustawy o VAT), a drugi z małżonków tracił status rolnika ryczałtowego.
Jak podkreśla Martyna Pawlak, księgowa w Agraves, wątpliwości interpretacyjne pojawiały się wówczas, gdy w ramach jednego gospodarstwa rolnego małżonkowie prowadzili dwie odrębne od siebie działalności i każdy z nich spełniał warunki do rozliczania się jako “vatowiec” lub wtedy, gdy jeden ze współmałżonków chciał pozostać “na ryczałcie”.
Co istotne, zgodnie z art. 2 pkt 15 ustawy o vat przez „działalność rolniczą” rozumie się także świadczenie usług rolniczych — dodaje Martyna Pawlak.
Wyrok TSUE — rozliczenie podatku małżonków, opis przypadku
24 marca br. zapadł istotny dla polskich rolników wyrok Trybunału Sprawiedliwości, który rozwiewa wątpliwości dotyczące poprawności formy opodatkowania u współmałżonków.
W omawianym stanie faktycznym, małżonkowie pozostający we wspólności ustawowej małżeńskiej, posiadający razem jedno wspólne gospodarstwo rolne, stanowiące zatem ich wspólny majątek, prowadzili rzeczywiście odrębne od siebie działalności, polegające na hodowli kur rzeźnych.
Małżonka, w ramach swojego biznesu, zarządzała 2 z 6 kurników położonych w tym gospodarstwie. Ona też złożyła do organu podatkowego wniosek o rejestrację jako czynny podatnik VAT. Małżonek zaś, do czasu sporu z Urzędem Skarbowym, pozostawał rolnikiem ryczałtowym.
Dopiero w wyniku złożonej przez małżonkę korekty zeznania podatkowego, organ podatkowy niejako “zorientował się”, że w związku ze złożoną deklaracją, jej małżonek powinien utracić status rolnika ryczałtowego.
Czy aby na pewno?
Właśnie z takim zapytaniem Naczelny Sąd Administracyjny zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości, który podkreślił kilka ważnych kwestii.
Mianowicie, zgodnie z art. 9 Dyrektywy 2006/112/WE RADY z dnia 28 listopada 2006 r.:
| „Podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności. |
Jak podkreśla Karolina Auguścik, prawnik w Agraves, nie można zatem zabronić małżonkom prowadzenia odrębnych działalności gospodarczych samodzielnie, nawet w ramach jednego gospodarstwa rolnego, stanowiącego ich wspólny majątek. Ważne jest natomiast, aby wykazać:
- odrębność ekonomiczną i finansową każdego gospodarstwa,
- ich odrębność organizacyjną,
- odrębny charakter zarządzania tymi gospodarstwami i ich środkami.
Oczywiście, jak podkreślił Trybunał, nie zawsze wyodrębnienie działalności małżonków jest możliwe i zgodne z prawem. Organy krajowe zawsze powinny sprawować kontrolę nad tym, czy ta odrębność faktycznie zachodzi i czy wybór formy opodatkowania nie jest świadomym działaniem na niekorzyść Skarbu Państwa. Nie można jednak, tak jak do tej pory, w sposób automatyczny, traktować de facto odrębnych działalności małżonków-rolników, jako jedno gospodarstwo. Każda sprawa wymaga bowiem indywidualnego traktowania. W ocenie Trybunału każdy ze współmałżonków ma prawo do rozliczania się jako czynny płatnik podatku VAT.
Rolnik ryczałtowy
W omawianym wyroku Trybunał zbadał również wątpliwość, czy zasadnym jest stosowanie przez organy krajowe przepisów, uniemożliwiających posiadanie statusu rolnika ryczałtowego, w przypadku rezygnacji z tego statusu przez drugiego z małżonków. Otóż, w ocenie Trybunału, możliwym jest ograniczenie wyboru przez małżonków dwóch różnych sposobów rozliczania, jednak zawsze ma temu przyświecać cel “zwalczania oszustw podatkowych, unikania opodatkowania i ewentualnych nadużyć”.
Karolina Auguścik podkreśla, że istotny jest również problem natury administracyjnej. Jak możemy przeczytać w uzasadnieniu omawianego wyroku, powołującego się art. 296 ust. 1 i 2 przywołanej już Dyrektywy, Państwa Członkowskie mogą zastosować system ryczałtowy wobec rolników, jeżeli stosowanie zasad ogólnych VAT powodowałoby trudności. Z systemu tego można wyłączyć natomiast te kategorie rolników, wobec których stosowanie zasad ogólnych VAT “nie powinno spowodować trudności administracyjnych”. Ponadto, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 281 Dyrektywy, Państwa Członkowskie winny upraszczać system naliczania i poboru podatku. Co za tym idzie, możliwa jest sytuacja, w której rolnik ryczałtowy traci swój status, z uwagi na rezygnację z tego statusu przez drugiego małżonka.
Omawiany wyrok zapadł w dniu 24 marca 2022 r., a w związku z tym stanowi już podstawę do rozstrzygnięć sporów z organami podatkowymi w Polsce. Jest również dobrym znakiem na przyszłość dla małżonków chcących prowadzić we wspólnym gospodarstwie odrębne inwestycje – dodaje Karolina Auguścik.
Kontakt w sprawie artykułu:
Karolina Auguścik, prawnik, tel. 728 433 570, k.auguscik@agraves.pl
Martyna Pawlak, księgowa, tel. 784 452 613, m.pawlak@agraves.pl
Doradcy Agraves — prawo, księgowość, dotacje
Doradcy Agraves to specjaliści m.in. z zakresu księgowości, podatków, prawa i dotacji. Pełna i profesjonalna obsługa naszych klientów wymaga spojrzenia na wiele aspektów dotyczących funkcjonowania gospodarstw. Dlatego jako jedyna instytucja doradztwa rolniczego w Polsce rozwijamy własny dział księgowości i dział prawny. Na co dzień pracujemy w interdyscyplinarnych zespołach specjalistów. Dzięki temu wiemy, jak kompleksowo zadbać o interesy naszych klientów — rolników indywidualnych, spółki, spółdzielnie i grupy producentów rolnych.
Zachęcamy do odwiedzenia profilu na Facebooku Agraves. Znajdziesz tam wiele istotnych informacji na temat zmian w przepisach prawnych oraz bieżących naborów na działania PROW 2014-2020.
