15 lipca br. Ministerstwo Rolnictwa poinformowało o zakończeniu konsultacji Krajowego Planu Strategicznego z Komisją Europejską i przesłaniu gotowego dokumentu do ostatecznej akceptacji. Końcówka prac nad KPS przyniosła jednak sporo zmian w polskiej propozycji, i to mimo wcześniejszych zapewnień samego Komisarza Janusza Wojciechowskiego, co do konieczności wprowadzania jedynie kosmetycznych poprawek w proponowanych przez nasz rząd rozwiązaniach.
Roszady w dopłatach
Trzeba przyznać, że to właśnie w części KPS dotyczącej nowego systemu dopłat bezpośrednich zmian jest najwięcej. I choć od samego mieszania pieniędzy w budżecie I filaru nie przybyło, zmienił się sposób ich podziału.
Po pierwsze, większe grono gospodarstw zakwalifikuje się do tzw. płatności redystrybucyjnej. Będzie ona wypłacana do pierwszych 30 hektarów wszystkim gospodarstwom użytkującym nie więcej niż 300 ha użytków rolnych (w pierwszej wersji planowano ją wypłacać tylko rolnikom użytkującym do 50 ha UR).
Po drugie, spore zmiany zaszły w zakresie planowanych ekoschematów. Rolnictwo ekologiczne, które pierwotnie miało być właśnie jednym z nich, przeniesiono ponownie do interwencji w ramach II filaru. Oznacza to, że w pierwszym filarze „zwolniono” prawie pół miliarda euro, które zostały rozdysponowane na inne ekoschematy – głównie dobrostan zwierząt, natomiast o taką samą kwotę uszczuplono budżet II filaru, czyli środki przeznaczone głównie na inwestycje. Połączono także kilka dotychczasowych ekoschematów w jeden – rolnictwo węglowe – z punktowym systemem naliczania płatności. Podobny system punktowy przewidziano także dla ekoschematu dotyczącego dobrostanu zwierząt. W obu tych przypadkach trzeba przyznać, że naszym urzędnikom udało się na tyle skomplikować zasady i warianty ich realizacji, że trudno sobie wyobrazić ich dobór i realizację bez pomocy dobrego doradcy.
Po trzecie zaostrzono także brzmienie niektórych norm Dobrej Kultury Rolnej (wchodzących w zakres warunkowości), co oznacza, że zanim zaczniemy liczyć pieniądze za realizację ekoschematów trzeba się dobrze zastanowić, jak wybrnąć z wymagań obligatoryjnych, które warunkują otrzymanie jakichkolwiek pieniędzy z dopłat bezpośrednich. Zmieniło się między innymi brzmienie normy DKR 6 nakładającej obowiązek utrzymania w okresie zimowym (od 1 listopada do 15 lutego) 80% gruntów ornych pod okrywą z roślin lub mulczu, co wprost ograniczy możliwość wykonywania jesienią orki pod uprawy jare. Zaostrzono także wymagania dotyczące zmianowania i dywersyfikacji upraw. Forma jara i ozima tego samego gatunku nie będą już traktowane jako odrębne uprawy, ograniczono możliwość uprawy po sobie tej samej rośliny do 3 lat (dotyczy wszystkich upraw), dodano wymóg zmianowania upraw corocznie na powierzchni 40% gruntów ornych.
Na szczęście nie wszystkie wymagania DKR dotkną nas już w przyszłym roku – w drodze odstępstwa Komisja Europejska wyraziła zgodę, aby w roku 2023 nie stosować niektórych wymagań z zakresu norm DKR 7 i DKR 8 (rozporządzenie wykonawcze KE 2022/1317).
Trudniej o dotacje KPS
Zmiany dotknęły także interwencji w ramach II filaru – czyli tych, znanych dotychczas z PROW. II filar polskiego KPS boryka się z brakiem środków (przypomnijmy tylko, że nasz rząd zdecydował się przesunąć 30%, i tak wątłego budżetu II filaru, na zwiększenie dopłat bezpośrednich), co oczywiście skutkuje wprost ograniczeniem programów dotacyjnych i zawężeniem grona potencjalnych beneficjentów i projektów.
Mimo to, w przesłanej w lipcu do Brukseli końcowej wersji KPS dodano jeszcze program wspierający inwestycje poprawiające dobrostan bydła i świń. Instrument wspierać ma m.in. wyposażenie gospodarstw w wybiegi, wyposażenie pastwisk, poprawę warunków cyrkulacji powietrza w budynkach inwentarskich. Zrezygnowano natomiast z realizacji interwencji „Rozwój usług rolnictwa precyzyjnego na rzecz ochrony środowiska i klimatu”, w ramach której wsparcie miało mieć formę dotacji, a budżet tej interwencji przeniesiono na rolnictwo ekologiczne. Dlatego w nowym programie wsparcie na rozwój usług dla rolnictwa i leśnictwa będzie oferowane jedynie w formie wsparcia zwrotnego (kredyty z gwarancją spłaty). Wygląda więc na to, że trwający obecnie nabór wniosków na usługi rolnicze i leśne jest ostatnią szansą na dotację dla firm zajmujących się tego typu działalnością.
Zmieniono także zakres interwencji „Inwestycje w gospodarstwach rolnych w zakresie OZE i poprawy efektywności energetycznej” – w tym przypadku usunięto z kosztów kwalifikowalnych małe elektrownie wodne, a zamiast nich wprowadzono instalacje fotowoltaiczne (do 50 kW).
Pozostawiono bez zmian możliwość inwestycji w biogazownie. Niestety, dofinansowanie będzie dotyczyć wyłącznie instalacji produkujących energię na potrzeby własne gospodarstwa rolnego i nie większych niż 50 kW.
Czekamy na przepisy krajowe
Grzegorz Ignaczewski, Ekspert ds. Wspólnej Polityki Rolnej w Agraves zaznacza: “Choć na obecnym etapie KPS daje nam dość dobry obraz polskiej propozycji nowej WPR, jak zawsze kluczowe znaczenie będą miały szczegółowe zasady funkcjonowania poszczególnych rodzajów interwencji określone na poziomie krajowej ustawy i rozporządzeń wykonawczych. Niestety – do dziś nie pojawiły się nawet projekty tych dokumentów. A czas upływa nieubłaganie.
Ruszają już siewy rzepaku, za chwilę będziemy siać zboża ozime i planować uprawy jare, nie znając ostatecznych wymagań co do warunkowości dopłat, zasad ich przyznawania i wielu innych szczegółów z nowej WPR.”
Kontakt do autora:
Grzegorz Ignaczewski, Ekspert ds. Wspólnej Polityki Rolnej
tel. +48 668 476 630 e-mail: g.ignaczewski@agraves.pl
Zachęcamy do odwiedzenia profilu na Facebooku Agraves. Znajdziesz tam wiele istotnych informacji na temat zmian w przepisach prawnych oraz bieżących naborów na działania PROW 2014-2020.
